CHHANDAMNA

CHHANDAMNA

-Ellis H.Pachuau

Chhiar tùr : Joh. 3 16;  Sam 103: 8-13; Rom 5:8-10

Sual thu : Chhandamna hi Kristian thurin fuankhâwmtu an ti \hìn a. Chhandamna thu kan sawi dáwn chuan Sual thu nêna sawi hran hleih theih loh a ni tih kan hriat a \ha awm e. Kristian thurinin sual thu a kawhtir ber chu Pathian leh mihring inlaichinna chungchanga mihring bawhchhiatna leh tlin lohna hi a ni. Sual thu hre fiah tùr chuan  Pathian thu a\anga mihring nihna leh dinhmun hriatchian a ngai a. Mihring sualna leh dinhmun chhiatzia chu Pathian nêna an inlaichinna thu a\ang chauhin a fiah thei. Bible-in Pathian leh mihring inkungkaihna min hrilh chu Siamtu leh siam a nihna hi a ni a. Mihring chu Pathian anpuia siam a ni bîk a ni. Pathian anpui tih hian Pathian tlukpui tihna lam a kawk lo va,  Pathian nun \awmpui leh rinchhana mihring a nun theihna hi a ni ber zâwk a, thilsiam dangten an neih loh Pathian pàwl theihna danglam bîk a nihna hi a ni a tih theih âwm e. Mihring chu \hatna famkim nei ve tùra \hang lian theia siam a ni a, Mi nung, Pathian anga mize neia siam a ni.Mize nei tih hian a kawh chu rilru leh duhthlanna hmanga a kawng zawh tùrte thlang fel thei tùra siam tihna a ni. Mihring chu zalênna neia siam a ni a, ama duhthlanna ngeiin Pathian a páwlin a pèn bosan thei bawk. Mihring siam a nih chhan leh a dinhmun dik ber chu Pathian biak leh pàwl a ni a. Pathian a biak loh chuan siam a nih chhan a hloh a ni. Martin Luther-a chuan, “Mihringin Pathian a biak loh chuan Diabola a be nghal \hìn,” a ti hial a ni. Mihringin siam a nih chhan hlu takte pèn bosana siamtu Pathian a hransanna hi SUAL THU kan tih hi a ni ber.

Suala tlûk hi tu mawh nge? 

Mihring suala a tlûk thu-ah hian ama rilru puakchhuaka bosan mai ni lovin thlêmtu sual rawn inrawlh thu hi Bible-in min zirtîr dàn a ni a. Mi \henkhatin sual hi an sawi chak lutuk a, mihring mawhphurhna leh tel vena sawi bo der hi awl tak a ni. TMEF zirtîrna pawh hian Evi leh Adama kha rûlin a thlèm khán a hnehlâk angin an tar lang ber a. Mahse chu chu Bible-in min zirtîr dàn a ni ber lo.  Bible-a a lan dànin thlèmna tâwkte hi suala tlu anga ngaih an ni ngai lo. Isua ngei pawh khân thlèmna hi a pumpelh bîk lo va, thèmna a tawh avàngin sualah a tlu kan ti ngai hek lo. Jakoba lehkhathawna kan hmuh angin ‘Ringtute pawh thlèmna hautak tak takte tuar hrãm hrâmtute chu nakina lâwmman la hmu tùrte an ni zâwk a ni’( Jak. 1:12). Rulin Evi leh Adama a thlèm khán an rilru chu thui tak a hneh a ni tih chu a hriat reng mai a. Amaherawhchu, thei rah kha a lawhsak lo va, eitîr tùrin an ká-ah a barh lo. Chuvàngin, thlèmna rêng rêng hi mihring puihna tel lo chuan a hlawhtling thei lo va; sual pawh a tling pha hek lo. Kan Kohhran Thurin No.5-naah chuan-‘Mihring chuan ama duhthu ngeiin Pathian dàn a bawhchhia a, thiam lohna leh chhiatnaah chuan amah a inbarhlût ta a’ tiin a sawi a. Thlèmtu a sawi bo lo va, suala tlûk thu-ah mihring mawhphurhna a sawi uar a ni. Mihring sualnaa a tlûk thu-ah hian tihpalh thil emaw, páwn lam thilin a nawr luihna lam ni lovin ama duhthlanna ngeia Pathian dàn bawhchhiatna a ni a, Mihring hian sualna-ah mawh a phur ngei a, chu chu chhandam a mamawhna tak pawh a ni nghe nghe a ni.

  

Suala tlûkna chuan eng nge a nghawng?

Suala tlûkna chuan mihring mize pumpui a tichhia a. A tichhia han tih hian an tichhe vek tihna lam ni lovin ngaihtuahna fîm, chhia leh \ha hriatna, duhthlan theihna a la nei thei tho. Bible chuan Evi leh Adama te bawhchhiatna chu anmahni sualna angin a sawi mai lo va, sualna hian mi zawng zawng a huap thu min zirtîr a tum zâwk a. 1 Kor 15:22-ah chuan ‘Adama-ah chuan mi zawng zawng an thi’ tih thu kan hmu a. Tin, ziak dangah, Rom 5:12 kan chhiar chuan, ‘Mi pakhat avàngin sual khawvêlah a lût a, sualna avàngin thihna a lût bawk a,.....tichuan mi zawng zawngin thil an tih sual avàngin thihnain mi zawng zawng a fan chhuak ta’ tih thu kan hmu bawk a ni. Mahni mimal nun kan inbihchian hian thianghlimna te, felna te leh dikna te hi kan nun hian a hlat fo \hìn tih hi chu pawm harsa a ni lo. Bible-in min hrilh angin sualna chuan he khawvêla lo piang tawh zawng zawng hi a huap a, chhandamna mamawh vek kan ni tih hi hnial theih loh a ni.

Sualna awmzia chu eng nge ni?

Sualna han tih mai hian thil chi hrang hrang a awm thei a, a langsar tak chu chapona a ni a, Mihringin chapona leh a aia dinhmun sang zâwk nih a duh vàngin a dinhmun a hloh ta zâwk tih Mihring tlûkna thu-ah kan hre àwm e. Sualna awmze dang lehah chuan mahni hmasialna kan ti thei ang : vawiina kan rama sualna hnathawh langsar tak eirûk, zu leh drugs ngawlveina leh mipat hmeichhiatna lo hluarna bulpui ber hi chu mahni hmasialna vàng a ni. Sualna awmze dang lehah chuan dik lohnate, rinawm lohte, fel lohnate pawh hi a ni a. Pathian laka helna pawh hi sualna awmze chi khat chu a ni leh a. Pathian tel lo va mahni-a tal hran duhna kan nei a nih chuan Pathian laka hel kan ni.

Sualna chungcháng kan sawi nual tawh a. Suala tlu mihring chuan Isua Krista khawngaihna leh chhandamna a mamawh hle a ni tih kan hriat a \ha àwm e. Misual kan nih chuan engtin nge chhandamna kan neih ang? Engtin nge chhandamin kan awm theih ang le?

Chhandamna awmzia :

Chhandamna thu hi Bible thu laipui ber an ti \hìn a.  A huapzau êm êm a ni. ‘Pathian hnên a\anga hrang tawh mihringte A hnêna awm leh thei leh Amah ang leh deuh deuh tùra buatsaihna hna pumpui hi chhandamna thu chu a ni ber. 

Tirhkoh Paula chuan Chhandamna chu thil awm tawh, awm mêk leh awm tùr angin a sawi ber a. Rinna avànga chhandam, Pathian nêna inrem lehna thu te, chu rinna chu tunah nunpui zêl tùr leh nakinah famkimna lo awm tùr beiseinaa innghah tlat a \ùl thute a sawi \hìn a. Inrem lehna, felna, thil siam thar, amaha awm tihte hi chhandamna thu sawi nán a hmang \hìn.

Lal Isua ve thung chuan Sual laka chhandamna, simna thu leh ngaihdamna, rinna avànga chhandamna, rinna dampui thu min zirtîr ber a. Sual thu a sawi pawhin a bul hla tak tak min chhuipui lo va, sual a nih angin a do nghal mai \hìn. Chhandamna chungchángah chuan Pathian leh mihring inkár chhe tawh, chhûngkaw inkungkaihna siam \hat emaw inlaichînna tihnun leh angtein a sawi \hìn a. Bo zawn hmuh leh ang te, thihnu tihnun leh ang te, leiba rul thei lo ngaihdamsak angtein a sawi \hìn bawk. Sim a, lam lêt a, Amah ring tùrin a sáwm a. Amah zui a, Amah entawna nung tùrin a fuih a, mihringpuite lakah pawh \hatna leh hmangaihna lantîr zêl hi chhandamte awm dàn tùr leh nunkawng niin a zirtîr a ni.

Chhandamnain a huam te:

Chhandamna chuan mihring nun pumpui a huam a; a chênna khawvêl leh a kaihhnawih thilsiamte pawh a huam thei hial a ni.  Isuan mi a tihdam khán an taksa damna leh thlarau damna changkawp angin a sawi \hìn a. Pathian chhandamna hian a nih tùr ang taka a thawh chuan mihring nun pumpui a khawih \hìn. Taksa, rilru leh thlarau chhandamtu a ni si a.  Thih hnu-a thlarau chhandamna a kâwk mai lo va, mihring nungchang chhandamna te, chhûngkua, khawtlang leh khawsak ho dan thar a rawn din \an a ni.

Mi thuziak han hawh ila- “Eden College-a hnawh chhuah tawh chu Isua thisen zârah re-admit kan lo ni leh ta a, admission kan tih leh tâk avànga Graduate nghal a inngaih chu bumna a ni, short cut a ni bawk. Hei hi khawngaihna lak uchuakna a ni kan ti thei bawk ang. A nih loh leh khawngaihtu hriat chian loh emaw zuam luat vàng a ni tal ang. Admission dawtah chuan zirlai zir tùr leh pass ve zêl tùr erawh a awm tih hriat reng tùr a ni. Chu chu Thlarau Thianghlim \anpuina a tlin ve zêl tùr a ni a, beisei kan ni bawk. Admission ti ve tho ( Piangthar chiang) zir laklawh laia peih lo, drop out a awm theihzia hi hriat ngei ngei tùr a ni.

Zirlai zir tinuamtu, beiseina nung min siamsaktu chu pass chhuah huna kan hmabâk êng tak a ni ang chiah hian, kan zirlai chu hahthlâk cháng awm mah se, beidawn rum rum cháng te awm mahse, beidawng lo va, harsatna sut tlang hi kan mawhphurhna a ni.”

Engtin nge chhandamin kan awm theih ang?

Chhandama kan awm theih nána kawng pawimawh ber chu Isua Kristan kan bawhchhiatna avànga thi tùr kan thih ai  Kros-a min thih sakna leh chumi va hriat a, Lal Isua chu Lal leh Chhandamtua va pawmna hi a ni kan ti thei âwm e.

Chhandam ni tùr chuan Misual nih inhriat mai a tâwk lo va,  sual sim a pawimawh hle bawk. Luka 23:39 kan chhiar chuan, “Tin, an mi sual khai pakhat chuan Isua a hau va, “Krista chu i ni lo vem ni? Intidam la, keini pawh min tidam ta che,” a ti a.Nimahsela pakhat chuan chhan pahin a zilhhau va, “Pathian meuh pawh i hlau na nge? Thuhmun rengin an hrem che hi. Keini zawng hremzia rêng kan ni; kan thiltih man chauh hmu kan nih hi; he mi hi zawngin engmah a tisual si lo,” a ti a.Tin, “Isu, i ram i thlen hunah mi hre reng ang che,” a ti a.Tin, ani chuan a hnênah, “Tih tak meuhvin ka hrilh a che, vawiinah hian ka hnênah Paradis-ah i awm ve ang,” a ti a.

Isua ruala Kraws-a an khaikân pakhat zâwk khân sual nih inhriain hrem an phu zia kha a rawn sawi chhuak a. Mahse Isua hi a ring em tih a la lang chuang lo. Amaherawhchu, “Isu, i ram i thlen hunah mi hre reng ang che,” a ti a. Hei tak hi a ni Isua a rinna chu ni. Isua chuan, “Tih tak meuhvin ka hrilh a che, vawiinah hian ka hnênah Paradis-ah i awm ve ang,” a ti ta a nih kha.

Johana 3:3 kan chhiar leh chuan, Tin, Isuan a chhâng a, a hnênah, “Tih tak meuhvin, tih tak meuhvin ka hrilh a che, mi tupawh an pian thar loh chuan Pathian ram an hmu thei lo vang,” a ti a. Nikodeman a hnênah, “Mi, a tar hnuin engtin nge a pian theih ang? A nu pumah vawi hnih lûtin a piang thei em ni?” a ti a. Isuan a chháng a, “Tih tak meuhvin, tih tak meuhvin ka hrilh a che, mi tupawh tuiah leh thlarauva an pian loh chuan Pathian ramah an lût thei lo vang,” a ti a.

Rin vànga chhandam kan ni

Thiltih avàngin chhandamna zawngtu Judate zîngah Lal Isua a lo chhuak a.Anni chuan, “Pathian hna kan thawh theihna tùrin engnge kan tih tùr ?” tiin an zawt a. Lal Isuan, “A mi tirh hi ring rawh u ,” tiin a chháng a. “Pathianin khawvêl a hmangaih êm êm a, chutichuan a fapa mal neih chhun a pe a , a mah chu tupawh a ring apiang an boral lohva chatuana nunna an neih zâwk nan,” tiin amah rin mai hi chhandamna a ni tih hi fiah takin a hrilh a (Joh 6:28,3:16) Tirhkoh Johanan , “A mah lawm apiang chu an hnênah Pathian fa nih theihna a pe a, a hming ringtute chu ,”a ti a(Joh 1:12). Heng thu a\ang te leh Tirhkoh Paulan, “Lalpa Isua Krista ring la, tichuan chhandamin i awm ang ,” a tih thu-ah te hian Rinna avàng maiin chhandam nih theih a nih thu a chiang tâwk êm êm a ni. Mahsela mihringte hian hmanlai Judate ang maiin a thlâwn ngawta chhandam nih hi kan hre fuh thei lo va. Keimahni lamah thil engemaw tih tùr neiin kan in hre tlat a. Amah Pathian ngeiin, “Ka khawngaina i tán a tâwk e,” a tih thu hi kan ring hlei thei lo chu a ni. Mihring thil tih tel lova Pathian khawngaihna liau liau chu mihring chhandam nán a tâwk a ni.

Vawi khat chu nula pakhat hi a damlo va, a na hle mai a.  Zêlin a awm a, a mumangah chuan a lo thi a. vân kawngkhar bulah chuan vântirhkoh Gabriela bulah a lo ding a, Nunna Bu-ah chuan a hming a lo zawng a, chutah beidawng hmêl tak puin,“Nula, hetah hian i hming a chuang ve lo ve, a ti a. Chutah chu nula chuan, “ Eng a ni! Ka hming a chuang ve lo maw?’ a ti a.Chutah phêk tin an han keu nawn leh a, chutah pawh chuan a hming chu an hmu zo ta chuang lo. Engtizia nge, eng thil nge ka tih a, eng kher nge maw ka tiha ka hming a chuan ve loh mai le,” a ti chuai raih a. 

Gabriela chuan, “Nula, i thiltih avànga heta hming chuang lo i ni hlei nem, i tih loh vàng zâwk a ni e. Chhandamtu ropui tak chu i thlahthlam avàngin a ni zâwk e,” tiin chiang takin a hrilh a.

Tichuan chu nula chu a lo harh a, damlo na tak ni mah se a khum a\ang chuan a rawn tho chhuak a, a khum bula \hing\hi chuan a \awng\ai a, a chhandamtu atán Isua chu pawmin a damchhûnga Isua hnung zui tùrin a inpe ta a ni.

Isuan Nikodema hnênah, “ I piangthar ngei tùr a ni, a ti a. I sualna zawng zawng nên min pan la, ka lo chhandam ang che,” tiin min sáwm reng a. “Nangni thawkrim leh phurrit phur zawng zawngte u, ka hnênah lo kal ula, keiman ka chawlhtîr ang che u,” a ti a (Mat 11:28).  Tupawh ka hnêna lokal chu ka hnawtchhuak tawp lovang,” a ti bawk ( Joh 6:37).Amah ring apiang a chhandam mai a ni. “Tupawh amah ring chu thiam lohvin an awm lovang, tupawh ring lo chu tun apangin thiam lohvin an awm, Pathian Fapa mal neih hming an rin loh avàngin,” tih a ni bawk a ( Joh 3:18). Tupawhin Isua a rin phawt chuan chhandamin a awm a ni.

I pian thar ni i hre lo a ni mai thei. Khawvêl Evangelist lar Billy Grahama nupui Ruth Bell-i chu China-a Presbyterian missionary fanu a ni a. A hranpain ‘piantharna’ a nei chuang lo. A tir a\angin ‘a hmuh leh a hriat te’ kha a awih mai a ni. A vuina-ah a pasal, tunlai khawvela Piantharna thu sawi nasa ber pakhat chuan a nupui chu, “The best Christian in our family,” a ti tawp mai a ni.

Tlipna

Kan thutâwpna atán chuan heti zawng hian han sawi ka duh a: Ruahsur cherh cherh kárah  mahni in lumah pate thla zar hnuaia nuamsa taka kan awm mêk laiin \henawm kawrah naupang tuihawk khuapa hlim sa hawk hriain ka pa phal lo chungin an zîngah chuan tel vein, \hiante zînga hlim taka kan awm laiin  ruahsur tam thut chuan kawr tuihawk tilian thutin kan tuihkhuah chen lai chu a rawn sah ta thut mai a, \hiante an insaseng hman a, kei erawhchu insaseng ve hman lovin hnâwl kárah min lên thla ta vawn vawn mai a. Ka duh reng vàng ni lovin ka pil ta bawrh bawrh a, tuihawk nu phut maite chu ka hak bawrh bawrh mai a. Rilru harh vek siin tal chhuah chu ka han tum ve sa teh a, mahse awmzia a nei thui lo. Chutianga ka awm reng chuan rei lotêah ka thi dáwn tih chu ka hmu tlang nghal vek. Ka pa thuawih khán inah lo awm ta mai mai ila, tunah lah pate thuawih loh vàngin ka thi dáwn chu a ni si tiin ka ngaihtuah a. Chutah kan chanchin hria chuan ka pa chuan ka awmna lam a rawn pan a, min chhanchhuak tùrin ka tânna hmun tenawm takah chuan rawn zuang lût ve nghalin a pil bawrh bawrh a, tuihawk pawh a hak ve nual. Nimahsela, min hmangaih êm avàngin ka damkhawchhuahna a nih dáwn phawt chuan amah chuan a nun chu chán dáwn mahse la, pawi a ti lo rêng rêng tih a hriat.  A tâwpah chuan  vânneihthlâk takin min chhanchhuak thei ta a; ani erawh chu a chauh deuh avàngin hnáwl dang lo kal leh chuan a chhilh a, a dam khawchhuak zo ta lo va.

Ka chhuah hnu pawh chuan Hnáwl kára táng tih takah ka rimchhia a, an zînga chaw ei a, mutpuan thianghlima mu ve nghal ngawt tùr chuan ka tlâk lo: Ka intihfai phawt a ngai a, an zînga cheng ve tùr pawhin ka intihfai a, thawmhnaw fai \ha ka hâk a ngai tlat a ni.

Chhandamna pawh hi hetiang ang deuh hi a ni a tih theih âwm e. Pathian thu awih duh lovin Setana thu kan awih ta zâwk a, Mahni duh dàn leh nuam tih dànin kan nung a, Kan pêng bova, bawlhhlawh leh tenawm tinrênga bawmkhah kan lo ni a. Pa Pathian thianghlim dànah kan tling zo tawh lo va, amah nêna awm dun leh lêngdun leh tùrin kan rimchhiain kan tenawm lutuk tawh a ni. Pa Pathian nên inzawm leh duhin han bei sasawi \hìn teh mah ila, kan fel famkim thei mawlh si lo. Chutah Amah Pathian ngei chu kan dinhmunah lo dingin, kan sualna avànga kan thihna tùr lak a\ang chuan min rawn chhanchhuak ta a, kan sual dum tenawm, rimchhia leh bawlhhlawh kai zawng zawng min rawn tlengfai ta a, Ama thuam thianghlim famkim chu min bel ta a, Amah nêna inzawm leh tùra tlingah min pawm ta a ni. Chu mai chu ni lovin kan tán Kraws lerah a thi hial a ni. 

“Kei chu ka sual si, ka tenawm si, Ka Pa thuawih lova tilui kha ka nia, min pawm leh duh tak tak ka ring lo, min chhandam tak tak pawh ka ring lo ve” tih chi a ni tawh lo. Thuawih lo,  rimchhia, bawlhhawh kan nih lai ngei khán Pa Pathian chuan min rawn chhanchhuak a ni. Tenawm, Rimchhia leh Bawlhhlawh bawm khah lûk kha a thisenin min rawn tlengfai ta a, a vân thuam thianghlimin min tuam ta tlat a, mitling leh thianghlim famkim kan lo ni ta a ni.

-23022012